Γεια σας και καλωσήρθατε σε άλλο ένα ταξίδι στην επιστήμη. Σήμερα θα μιλήσουμε για τα αντιβιοτικά, φαρμακευτικές ουσίες που όλοι τις έχουν ακουστά και τις έχουν χρησιμοποιήσει. Παρόλα αυτά, πολλές φορές γίνεται υπέρμετρη χρήση τους, διότι πολλοί παίρνουν την απόφαση να τα χρησιμοποιήσουν χωρίς να έχουν συνταγογραφηθεί από το θεράποντα ιατρό τους. Τι επιπτώσεις έχει όμως αυτή η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών ουσιών;
Τι είναι τα αντιβιοτικά;
Καταρχάς, ας αναλύσουμε λίγο τι ακριβώς είναι οι φαρμακευτικές ουσίες που ονομάζουμε αντιβιοτικά. Ως αντιβιοτικό ορίζουμε το φαρμακευτικό σκεύασμα, το οποίο χρησιμοποιείται στην κλινική πράξη αλλά και στην κοινότητα για να καταπολεμήσουμε βακτηριακές λοιμώξεις. Τα βακτηρία είναι μονοκύτταροι προκαρυωτικοί οργανισμοί, απλής δομής και σχήματος. Τα νουκλεϊκά οξέα και τα οργανίδιά τους δεν περικλείονται από μεμβράνες, αλλά η παρουσία κυτταρικού τοιχώματος είναι πολύ σημαντική για την επιβίωση και την ταυτοποίηση κάθε βακτηρίου. Επίσης, εξωτερικά του τοιχώματος βρίσκονται βοηθητικά οργανίδια, όπως βλεφαρίδες και ινίδια, που έχουν μεγάλη σημασία για την παθογόνο δράση του βακτηρίου. Σε αντίξοες συνθήκες κάποια βακτηρία (όχι όλα) σχηματίζουν ανθεκτικές μορφές (σπόροι) προκειμένου να επιβιώσουν.
Το πρώτο αντιβιοτικό
Η ανακάλυψη του πρώτου αντιβιοτικού, της πενικιλίνης, είναι γνωστή λίγο πολύ σε όλους μας από τη βιολογία πρώτης λυκείου. Όλοι έχουν ακουστά τον Αλεξάντερ Φλέμινγκ, ο οποίος το 1928 παρατήρησε ότι ένας μύκητας με το όνομα Penicillium notatum σταμάτησε την ανάπτυξη του σταφυλόκοκκου. Η παρατήρηση αυτή οδήγησε στην ανακάλυψη του πιο διάσημου αντιβιοτικού, που δικαίως θεωρείται ορόσημο στην ιατρική επιστήμη. Η πενικιλίνη και τα υπόλοιπα αντιβιοτικά που αναπτύχθηκαν αργότερα αποδείχτηκαν σωτήρια για την ανθρωπότητα, αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά όσο μπορεί να φαντάζεται κανείς. Αυτό συμβαίνει γιατί τα βακτηρία έχουν την ικανότητα να εξελίσσονται, ώστε να αντιστέκονται στις ουσίες που έχουν σκοπό να τα καταστρέψουν. Αυτό ονομάζεται αντοχή στα αντιβιοτικά και είναι ένα φαινόμενο το οποίο στις μέρες μας έχει τεράστια έξαρση, διότι πολλοί ασθενείς αποφασίζουν να ξεκινήσουν τη χορήγηση αντιβιοτικών χωρίς να έχουν εξασφαλίσει τη σύμφωνη γνώμη κάποιου επαγγελματία υγείας. Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία καινούργιων βακτηριακών στελεχών, ανθεκτικών σε πολλά από τα είδη αντιβιοτικών που χρησιμοποιούνται στην κλινική πράξη. Το κέντρο ελέγχου και πρόληψης ασθενειών των ΗΠΑ εκτίμησε ότι το 2022, 2.8 εκατομμύρια άνθρωποι νόσησαν από ανθεκτικά στελέχη βακτηρίων και προκλήθηκαν πάνω από 35,000 θάνατοι. Στη μονάδα εντατικής θεραπείας όπου εργάζομαι στο Ηνωμένο Βασίλειο, νοσηλεύτηκε ένας 29χρονος ο οποίος νοσούσε από πολυανθεκτικό βακτήριο, με καμιά ευαισθησία σε κανένα από τα διαθέσιμα αντιβιοτικά! Αυτό δηλαδή σημαίνει ότι δεν υπήρχε κανένα διαθέσιμο αντιβιοτικό που θα ήταν ικανό να καταπολεμήσει τη λοίμωξή του!
Συμπέρασμα
Όπως καταλαβαίνετε, η αντοχή των βακτηρίων στα αντιβιοτικά είναι ένα φαινόμενο που μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις για την υγειά και είναι υπεύθυνη για πολλούς θανάτους στον ενδονοσοκομειακό χώρο. Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα χρειαστείτε κάποια φαρμακευτική αγωγή, επισκεφθείτε τον ιατρό σας και μόνο εάν εκείνος κρίνει ότι χρειάζεστε τη χορήγηση κάποιου αντιβιοτικού, φροντίστε να το προμηθευτείτε από το φαρμακείο σας. Η συνταγογράφηση και η χορήγηση φαρμάκων απαιτεί χρόνια εκπαίδευσης, ώστε να έχουμε την ικανότητα να αποφασίσουμε τι αγωγή χρειάζεται ο κάθε ασθενής. Γι’ αυτό φροντίζουμε να ακούμε πάντα τους επαγγελματίες υγείας και να μην παίρνουμε αποφάσεις μονοί μας. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας, μέχρι την επόμενη φορά!
Ηλίας Ντόντης
RN, CCRN, BSc Nursing Sciences, MSc candidate
Πηγές:
1.HARVARD MEDICAL SCHOOL Combating Antibiotic Resistance | Harvard Medical School
2.Spagnolo F, Trujillo M, Dennehy JJ. Why Do Antibiotics Exist? mBio. 2021 Dec 21;12(6):e0196621. doi: 10.1128/mBio.01966-21. Epub 2021 Dec 7. PMID: 34872345; PMCID: PMC8649755.
3.Bacterial cell structure and function, Bacterial cell structure and function – Online Biology Notes
