Εισαγωγή
Γεια σας. Καλωσορίσατε και πάλι σε ένα ταξίδι στην επιστήμη. Το ταξίδι μας σήμερα θα είναι και ιστορικό εκτός από επιστημονικό. Θα μιλήσουμε για την ιστορία της πολιομυελίτιδας, μιας ιογενούς λοίμωξης που ταλαιπώρησε τον πλανήτη, κόστισε πολλές ζωές άλλα βοήθησε τον τομέα της υγείας επειδή λειτούργησε ως βάση για τη δημιουργία των Mονάδων Eντατικής Θεραπείας.
Γνωρίζοντας την πολιομυελίτιδα
Αρχικά, ας αναφερθούμε λιγάκι στον ιό και ας εξηγήσουμε τι ακριβώς εννοούμε με τον όρο πολιομυελίτιδα. Ο ιός της πολιομυελίτιδας είναι ένας πολύ μεταδοτικός εντεροϊός, ο οποίος επιτίθεται στο νευρικό σύστημα του ανθρώπου και μπορεί να προκαλέσει ολική παράλυση σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Η μετάδοσή του γίνεται μέσω του στόματος και των κοπράνων ή σε πιο σπάνιες περιπτώσεις μέσω επιμολυσμένου νερού ή τροφίμων. Ο πολλαπλασιασμός του ίου πραγματοποιείται στο έντερο. Τα αρχικά συμπτώματα της λοίμωξης είναι αδυναμία και καταβολή, πονοκέφαλος, πυρετός, καθώς και πόνος στα άκρα. Σε πιο ακραίες περιπτώσεις μπορεί να προκληθεί παράλυση, η οποία επηρεάζει τους αναπνευστικούς μύες, οδηγώντας τους πάσχοντες στην αναπνευστική ανεπάρκεια και το θάνατο (το 5-10% των λοιμώξεων φτάνουν σε αυτό το σημείο). Παρά το σχετικά μικρό ποσοστό, λόγω έλλειψης γνώσης και τεχνογνωσίας, χάθηκαν πάρα πολλές ζωές.
Ο τρόπος αντιμετώπισης της αναπνευστικής ανεπάρκειας δεν ήταν πάντα υπόθεση ρουτίνας
Η αναπνευστική ανεπάρκεια, ως αποτέλεσμα διάφορων παθήσεων, είναι ένα από τα πιο συχνά φαινόμενα στις Mονάδες Eντατικής Θεραπείας. Ως νοσηλευτής της ΜΕΘ και των επειγόντων περιστατικών, και εγώ και οι συνάδελφοι που απασχολούνται σε αυτόν τον τομέα, γνωρίζουμε πολύ καλά τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουμε για να υποστηρίξουμε τέτοιου είδους ασθενείς και να επιτύχουμε την επιθυμητή ανταλλαγή αερίων σε ένα πνεύμονα που πάσχει και δε μπορεί να πραγματοποιήσει το σκοπό του, ένα φαινόμενο που τη σημερινή εποχή μας φαίνεται περιστατικό ρουτίνας. Το 1952 όμως, στην Κοπεγχάγη, όταν ο ιός της πολιομυελίτιδας έφερνε τον έναν ασθενή μετά τον άλλο στο νοσοκομείο με αναπνευστική ανεπάρκεια, οι επαγγελματίες υγείας της εποχής δεν είχαν δυστυχώς τις γνώσεις και τα μέσα που έχουμε εμείς σήμερα.
Ο Σιδερένιος Πνεύμονας
Η Κοπεγχάγη ήταν το επίκεντρο ενός από των χειρότερων επιδημιών πολιομυελίτιδας που είχε δει μέχρι τότε ο πλανήτης. Το μόνο “όπλο” που είχαμε διαθέσιμο τότε για ασθενείς με παράλυση, οι οποίοι δε μπορούσαν να αναπνεύσουν ήταν το λεγόμενο Iron Lung (ο Σιδερένιος Πνεύμονας). Πρόκειται για μία συσκευή που αντέγραφε τη φυσιολογική λειτουργιά του ανθρώπινου θώρακα. Δημιουργούσε ένα vacuum γύρω από το σώμα, μέσω αρνητικής πίεσης, που υποχρέωνε το θωρακικό κλωβό και ως αποτέλεσμα τους πνεύμονες να εκπτυχθούν. Με αυτόν τον τρόπο ο αέρας εισέρχονταν μέσα στους πνεύμονες για να πραγματοποιηθεί η ανταλλαγή των αερίων. Αυτό είναι γνωστό ως negative pressure ventilation (μηχανικός αερισμός αρνητικής πίεσης). Δυστυχώς, το ένα Iron Lung που ήταν διαθέσιμο στην Κοπεγχάγη δεν ήταν αρκετό για να καλύψει τον τεράστιο αριθμό των ασθενών που εισέρχονταν στο νοσοκομείο και δε μπορούσαν να αναπνεύσουν.
Μια νέα προσέγγιση που έφερε επανάσταση
Όμως ο γιατρός Bjørn Ibsen, ένας αναισθησιολόγος που μόλις είχε γυρίσει από τη Βοστόνη, πρότεινε μια διαφορετική προσέγγιση. Αντί για τη χρήση του negative pressure ventilation (μηχανικού αερισμού αρνητικής πίεσης) , πρότεινε την ιδέα να σταλθεί αέρας κατευθείαν μέσα στο πνεύμονα και στη συνεχεία να τον αφήσουν να χαλαρώσει παθητικά. Αυτό είναι το λεγόμενο positive pressure ventilation (μηχανικός αερισμός θετικής πίεσης). Αυτή η τεχνική χρησιμοποιούνταν κυρίως εκείνη την εποχή μέσα στο χειρουργείο και όχι εκτεταμένα. Παρόλα αυτά ο Ibsen πρότεινε σε ένα κορίτσι που πέθαινε από πολιομυελίτιδα, τη 12χρονη Vivi Ebert, να της κάνουν τραχειοτομή (μια τομή στην τραχεία, το ανατομικό σημείο πριν από τους βρόγχους) και να πραγματοποιήσουν μηχανικό αερισμό, τύπου positive pressure ventilation. Το κορίτσι επέζησε με αυτή τη τεχνική, δυστυχώς όμως πέθανε 20 χρονιά αργότερα στο ίδιο νοσοκομείο λόγω πνευμονίας.
Η γέννηση των ΜΕΘ
Μετά την επιτυχή εφαρμογή positive pressure ventilation (αερισμού θετικής πίεσης) στην Vivi Ebert, η Μονάδα Εντατικής Θεραπείας θεμελιώθηκε ως έννοια και έγινε πλήρως αντιληπτή η σημασία ύπαρξής της σε κάθε μεγάλο νοσοκομείο. Η πρώτη ΜΕΘ ιδρύθηκε στην Κοπεγχάγη και στη συνεχεία ο αριθμός τους αυξήθηκε παντού με ταχύ ρυθμό και με ταυτόχρονη αύξηση της χρήσης του positive pressure ventilation, μιας τεχνικής που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα και συνεχίζει να σώζει εκατομμύρια ζωές στον πλανήτη κάθε μέρα.
Ηλίας Ντόντης
RN, CCRN, BSc Nursing Sciences, MSc candidate
Υγεία στο σπίτι – Τα πάντα για την υγεία σας
Πηγές:
1. Poliomyelitis, website of WHO
2.The outbreak that invented intensive care
