Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του καρκίνου αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας. Παγκοσμίως, χιλιάδες επιστήμονες και ερευνητές προσπαθούν να αποκωδικοποιήσουν τα μυστικά της πολυσύνθετης αυτής ασθένειας και να ανακαλύψουν αποτελεσματικότερους τρόπους για τη θεραπεία της. Παλαιότερα η μάχη των γιατρών και των ασθενών εναντίον του καρκίνου ήταν εντελώς άνιση και αυτό γιατί δε γνωρίζαμε τι ακριβώς είχαμε να αντιμετωπίσουμε. Αυτό έχει πια αλλάξει χάρη στην επανάσταση που ακολούθησε την ανακάλυψη του DNA και την πλήρη χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος.
Κάποιος μπορεί να αναρωτηθεί τι σχέση έχουν αυτές οι ανακαλύψεις με τη δυνατότητα μας να αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικότερα τον καρκίνο. Η απάντηση είναι πολύ απλή. Όλοι οι καρκίνοι αναπτύσσονται εξαιτίας βλαβών στο γενετικό μας υλικό. Συνήθως απαιτείται η συσσώρευση μεγάλου αριθμού βλαβών προκειμένου ένα κύτταρο να μετατραπεί σε καρκινικό. Κάποιες από αυτές τις βλάβες ή μεταλλάξεις όπως αλλιώς τις ονομάζουμε είναι πιθανό να τις κληρονομήσουμε από τους γονείς μας (οι μεταλλάξεις αυτές υπάρχουν σε κάθε κύτταρο του οργανισμού μας). Παρόλα αυτά οι περισσότερες μεταλλάξεις που οδηγούν τελικά στην ανάπτυξη καρκίνου λαμβάνουν χώρα τυχαία κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Η βασική διαφορά των τυχαίων μεταλλάξεων από τις κληρονομικές είναι ότι δεν απαντώνται σε όλα τα κύτταρα του οργανισμού μας αλλά μόνο σε συγκεκριμένα κύτταρα. Ας πάρουμε ως παράδειγμα τον καπνό του τσιγάρου, ο οποίος ως γνωστό περιέχει πλήθος καρκινογόνων ουσιών. Οι ουσίες αυτές εισέρχονται με την εισπνοή στον πνευμονικό ιστό και έρχονται σε άμεση επαφή με τα κύτταρα των πνευμόνων μας. Καθώς οι ουσίες αυτές είναι τοξικές μπορούν να προκαλέσουν βλάβες στο γενετικό υλικό των κυττάρων αυτών. Αν ο οργανισμός μας αποτύχει να επιδιορθώσει τις βλάβες, μοιραία οδηγούμαστε στη δημιουργία τυχαίων μεταλλάξεων. Η συσσώρευση πολλών τέτοιων μεταλλάξεων σε ένα συγκεκριμένο κύτταρο μπορεί να οδηγήσει στην μετατροπή του από υγιές κύτταρο σε καρκινικό. Όπως καταλαβαίνετε οι μεταλλάξεις αυτές παρατηρούνται στα κύτταρα που έρχονται σε επαφή με τις τοξικές ουσίες του τσιγάρου και όχι σε όλα τα κύτταρα του οργανισμού μας.
Ας επιστρέψουμε στο θέμα μας τώρα. Η κατανόηση της φύσης των μεταλλάξεων (είτε είναι κληρονομικές είτε τυχαίες) και του τρόπου με τον οποίο οδηγούν σε καρκινογένεση άνοιξε διάπλατα το δρόμο για την ανάπτυξη στοχευμένων και περισσότερο αποτελεσματικών θεραπειών. Χωρίς την κατανόηση του μοριακού προφίλ κάθε όγκου η πρόοδος αυτή δε θα ήταν δυνατή. Πια έχουμε μπει για τα καλά σε μία νέα εποχή, την εποχή των στοχευμένων και εξατομικευμένων αντικαρκινικών θεραπειών. Το γεγονός αυτό είναι πολύ ελπιδοφόρο αλλά ακόμη βρισκόμαστε στην αρχή του δρόμου, καθώς τα περιθώρια περαιτέρω προόδου είναι τεράστια.
Παλαιότερα δε γνωρίζαμε τις ακριβείς διαφορές μεταξύ των διαφορετικών τύπων καρκίνου και χρησιμοποιούσαμε πανομοιότυπα χημικοθεραπευτικά φάρμακα για όλες τις περιπτώσεις ανεξαιρέτως. Επιπλέον, πολλά χημειοθεραπευτικά σχήματα ήταν άκρως τοξικά, καθώς δεν υπήρχαν τα σημερινά θεραπευτικά πρωτόκολλα. Πια γνωρίζουμε ότι κάθε καρκίνος έχει το δικό του γενετικό προφίλ, πάνω στο οποίο πρέπει να προσαρμόζεται η θεραπεία. Για παράδειγμα υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι καρκίνου του μαστού και καρκίνου του πνεύμονα, οι οποίοι ανταποκρίνονται σε διαφορετικούς συνδυασμούς φαρμάκων.
Τα κλασικά χημειοθεραπευτικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται εδώ και δεκαετίες έφεραν επανάσταση στη θεραπεία του καρκίνου που μέχρι τότε ήταν μία νόσος μη αντιμετωπίσιμη στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, αλλά δυστυχώς δεν είναι στοχευμένα. Στοχεύουν όλα τα κύτταρα του οργανισμού μας που πολλαπλασιάζονται ταχέως όπως τα κύτταρα του δέρματος, του γαστρεντερικού συστήματος και του μυελού των οστών. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα την πρόκληση πολλών ανεπιθύμητων παρενεργειών.
Λύση σε αυτό το πρόβλημα φιλοδοξούν να δώσουν οι νέες στοχευμένες θεραπείες πολλές από τις οποίες έχουν εγκριθεί και ακόμα περισσότερες βρίσκονται στο στάδιο κλινικών δοκιμών. Υπάρχει πια μια μεγάλη ποικιλία στοχευμένων θεραπειών όπως τα μονοκλωνικά αντισώματα και οι αναστολείς πρωτεϊνικών κινασών. Τα φάρμακα αυτά έχουν φέρει επανάσταση στο τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε πολλούς τύπους καρκίνου και έχουν βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ασθενών. Λαμβάνοντας υπόψιν την ταχύτητα με την οποία συντελούνται οι εξελίξεις μόνο αισιόδοξοι μπορεί να είμαστε για το μέλλον.
Υγεία στο σπίτι – Τα πάντα για την υγεία σας
Photo by National Cancer Institute on Unsplash
