Εισαγωγή
Γεια σας. Καλωσήρθατε σε άλλο ένα ταξίδι στην επιστήμη. Αυτή τη φορά θα αναφερθούμε σε ένα από τα πολύ σημαντικά οφέλη της άσκησης, που δεν είναι άλλο από την καταπολέμηση της υπέρτασης.
Τι ακριβώς είναι όμως η υπέρταση; Υπέρταση είναι η αύξηση της αρτηριακής μας πίεσης σε παθολογικά επίπεδα σε χρόνια βάση. Δυστυχώς, η χρόνια αύξησή της είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα. Η άσκηση, ειδικά με αντιστάσεις, έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση και να βοηθήσει στην καταπολέμηση της υπέρτασης. Παρόλα αυτά, γνωρίζουμε ότι η άσκηση με αντιστάσεις σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο αυξάνει την αρτηριακή πίεση. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί εύκολα και συμβαίνει λόγω της διέγερσης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος. Τι συμβαίνει όμως μακροπρόθεσμα; Είναι μήπως πιθανό μια δραστηριότητα που αρχικά αυξάνει την αρτηριακή πίεση να καταφέρνει να τη μειώνει ικανοποιητικά σε βάθος χρόνου;
Παράμετροι που επηρεάζουν την αρτηριακή πίεση
Αρχικά, ας αναλύσουμε μερικά πράγματα για την αρτηριακή πίεση. Πως ακριβώς ορίζεται; Γνωρίζουμε από τις αιμοδυναμικές σταθερές ότι η αρτηριακή πίεση ισούται με ΑΠ=Καρδιακή παροχή x Ολική περιφερική αντίσταση, όπου ολική περιφερική αντίσταση η αντίσταση των αγγείων σε κάθε συστολή της καρδιάς μας και καρδιακή παροχή ο όγκος του αίματος που παροχετεύει η καρδιά στους ιστούς μέσα σε ένα λεπτό. Για να βγάλουν όμως μεγαλύτερο νόημα αυτά που θα πούμε παρακάτω, πρέπει να αναλύσουμε αυτή την εξίσωση λίγο παραπάνω. Η καρδιακή παροχή εξαρτάται και αυτή από κάποιες παραμέτρους. Δηλαδή Καρδιακή παροχή = Όγκος παλμού x Καρδιακή συχνότητα. Ως όγκος παλμού ορίζεται η ποσότητα του αίματος που παροχετεύει η καρδιά σε κάθε χτύπο ενώ ως καρδιακή συχνότητα οι συνολικοί χτύποι της καρδιάς σε ένα λεπτό.
Σχέση άσκησης και αρτηριακής πίεσης
Τώρα που αναλύσαμε αυτές τις παραμέτρους θα γυρίσουμε πίσω στη σχέση της άσκησης με την αρτηριακή πίεση. Όταν λοιπόν ασκούμαστε, ο οργανισμός μας πρέπει να προετοιμαστεί για να επιτελέσει αυτήν την πράξη. Παράγονται συνεπώς κάποιες ορμόνες, οι οποίες τυγχάνει να είναι και νευροδιαβιβαστές, οι επονομαζόμενες επινεφρίνη και νορεπινεφρίνη, γνώστες επίσης και ως αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη. Η δράση αυτών των ουσιών είναι να ενεργοποιούν κάποιους συγκεκριμένους αδρενεργικούς υποδοχείς στο σώμα μας, που αυξάνουν τη συσταλτικότητα του μυοκαρδίου και την ολική περιφερική αντίσταση. Αυξημένη συσταλτικότητα σημαίνει αυξημένος όγκος παλμού. Αυτή η δράση, αν κοιτάξουμε τις παραμέτρους που αναλύσαμε παραπάνω, θα δούμε ότι οδηγεί σε αυξημένη αρτηριακή πίεση. Αυτό συμβαίνει για να επιτελέσουμε κάποια πράξη, η οποία χρειάζεται μεγαλύτερο κάματο. Ένα παράδειγμα είναι η άσκηση στο γυμναστήριο με αντιστάσεις. Ο ίδιος μηχανισμός ενεργοποιείται και σε άλλες καταστάσεις, όπως όταν απειληθούμε από κάποιον εξωτερικό παράγοντα, ώστε να μας προετοιμάσει να τρέξουμε ή να παλέψουμε. Θα το έχετε ακουστά ως fight or flight response. Εύλογα κάποιος θα αναρωτηθεί, πως είναι δυνατόν αυτός ο μηχανισμός να μειώνει την αρτηριακή πίεση; Και αν κάποιος πάσχει ήδη από υπέρταση; Μήπως στην τελική η άσκηση επιδεινώσει την κατάσταση αυτή;
Τελικά η αρτηριακή πίεση αυξάνεται ή μειώνεται με την άσκηση;
Η απάντηση είναι όχι, διότι η νορεπινεφρίνη και η επινεφρίνη δεν είναι οι μόνες ουσίες που παράγονται κατά τη διάρκεια της άσκησης. Από το ενδοθήλιο των αγγείων, παράγεται μονοξείδιο του αζώτου ή αλλιώς NO (nitric oxide στα αγγλικά), το οποίο έχει ισχυρή αγγειοδιασταλτική δράση. Αγγειοδιαστολή σημαίνει μειωμένη περιφερική αντίσταση, όποτε αν ξανακοιτάξουμε τις εξισώσεις που αναλύσαμε παραπάνω θα δούμε ότι η μειωμένη ολική περιφερική αντίσταση των αγγείων οδηγεί σε μειωμένη αρτηριακή πίεση! Άρα, κάποιες ορμόνες που εκκρίνονται όταν ασκούμαστε αυξάνουν την πίεση ενώ μια άλλη χημική ένωση τη μειώνει… Σε τι συμπέρασμα καταλήγουμε λοιπόν; Το μυστικό κρύβεται στη διάρκεια της δράσης όλων αυτών των ουσιών με την παύση της σωματικής δραστηριότητας! Μετά τη γυμναστική, η δράση των ορμονών που είναι υπεύθυνες για την αύξηση της αρτηριακής πίεσης (νορεπινεφρίνη και επινεφρίνη) σταματά άμεσα, διακόπτοντας τη δράση του συμπαθητικού νευρικού συστήματός. Αντίθετα, το μονοξείδιο του αζώτου , που είναι υπεύθυνο για την πτώση της αρτηριακής πίεσης, παραμένει στην κυκλοφορία για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα! Μακροπρόθεσμα αυτό έχει ως αποτέλεσμα η αρτηριακή μας πίεση να πέφτει, επωφελούμενη από τη σωματική μας δραστηριότητα, μιας και τα αγγεία χαλαρώνουν/διαστέλλονται ενώ οι άλλες λειτουργίες του καρδιακού μυ όπως η συσταλτικότητα και η καρδιακή συχνότητα μένουν σταθερές.
Ηλίας Ντοντης
RN, CCRN, BSc Nursing Sciences, MSc candidate
ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ: ΤΟ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΚΕΙΜΕΝΟ ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΗ ΑΛΛΑ ΕΧΕΙ ΚΑΘΑΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ. ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΑΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΕΙΤΕ ΠΡΩΤΑ ΤΟΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΣΑΣ ΙΑΤΡΟ.
Πηγές:
1.Alpsoy Ş. Exercise and Hypertension. Adv Exp Med Biol. 2020;1228:153-167. doi: 10.1007/978-981-15-1792-1_10. PMID: 32342456.
2.Secomb TW. Hemodynamics. Compr Physiol. 2016 Mar 15;6(2):975-1003. doi: 10.1002/cphy.c150038. PMID: 27065172; PMCID: PMC4958049.
3.Zhou SX, Qiu HB, Huang YZ, Yang Y, Zheng RQ. Effects of norepinephrine, epinephrine, and norepinephrine-dobutamine on systemic and gastric mucosal oxygenation in septic shock. Acta Pharmacol Sin. 2002 Jul;23(7):654-8. PMID: 12100762.
4.Oral O. Nitric oxide and its role in exercise physiology. J Sports Med Phys Fitness. 2021 Sep;61(9):1208-1211. doi: 10.23736/S0022-4707.21.11640-8. Epub 2021 Jan 20. PMID: 33472351.
Εικόνα: Victor Freitas , Unsplash
