Από γενετικά τροποποιημένα φυτά σε γενετικά τροποποιημένους ανθρώπους
Όπως έχουμε όλοι αντιληφθεί η πρόοδος της επιστήμης συντελείται με τρομακτική ταχύτητα. Πριν από 30 περίπου χρόνια, το 1996, κλωνοποιήθηκε για πρώτη φορά θηλαστικό. Πρόκειται για το διάσημο πρόβατο Dolly, που έζησε έως το 2003 όταν και υποβλήθηκε σε ευθανασία λόγω προβλημάτων υγείας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 δημιουργήθηκε το πρώτο γενετικά τροποποιημένο φυτό (καπνός ανθεκτικός στα αντιβιοτικά) για να φτάσουμε στις μέρες μας η αγορά να έχει κατακλυστεί από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (GMOs) και προϊόντα. Πολλοί έφεραν αντιρρήσεις στη χρήση αυτών των τεχνολογιών, υποστηρίζοντας ότι θα οδηγούσαν μελλοντικά στη δημιουργία γενετικά τροποποιημένων ανθρώπων. Καταλαβαίνετε ότι η γενετική τροποποίηση ανθρώπων είναι ένα πολύ λεπτό και ευαίσθητο ζήτημα, καθώς στη μέση μπαίνουν κρίσιμα ηθικά διλήμματα. Και ξαφνικά χωρίς να το περιμένει κανείς έσκασε η βόμβα. Το 2018 ο Κινέζος ερευνητής He Jiankui ανακοίνωσε τη γέννηση των δύο πρώτων γενετικά τροποποιημένων μωρών, σοκάροντας την επιστημονική κοινότητα. Σα να μην έφτανε αυτό, ένα τρίτο γενετικά τροποποιημένο βρέφος ήρθε στον κόσμο το 2019. Για την ιστορία, ο He φυλακίστηκε για τρία χρόνια κατηγορούμενος για ανεύθυνη και ανήθικη ερευνητική δραστηριότητα.
Το αμφιλεγόμενο πείραμα του He
Πάμε όμως να δούμε τι ακριβώς έγινε. Στόχος του Ηe ήταν να δημιουργήσει μωρά που θα είχαν μερική ή ολική ανοσία στον ιό HIV, ο οποίος οδηγεί στο σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας (AIDS). Για να το πετύχει αυτό, χρησιμοποίησε το καινοτόμο ‘μοριακό ψαλίδι’ CRISPR-Cas9, προκειμένου να τροποποιήσει το γονίδιο CCR5, το οποίο παίζει ρόλο στην ανοσία στον ΗΙV. Πιο συγκεκριμένα, το γονίδιο αυτό κωδικοποιεί το συνυποδοχέα CCR5 που επιτρέπει την είσοδο του ιού στα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα. Η μετάλλαξη CCR5 – δέλτα 32, που απαντάται κυρίως σε άτομα βορειοευρωπαϊκής καταγωγής, προσφέρει μερική ή ολική ανοσία στον ΗΙV, τροποποιώντας το μέγεθος του συνυποδοχέα CCR5. Στα άτομα που φέρουν δύο αντίγραφα του μεταλλαγμένου γονιδίου, ο συνυποδοχέας CCR5 που παράγεται είναι αρκετά μικρότερος σε σχέση με τον κανονικό, δεν προεξέχει από την κυτταρική μεμβράνη και έτσι παρεμποδίζεται η είσοδος του ιού στο κύτταρο. Έχοντας την παραπάνω γνώση, είναι εύκολα αντιληπτό γιατί ο He και η ομάδα του επέλεξαν να τροποποιήσουν το συγκεκριμένο γονίδιο.
Αβέβαια αποτελέσματα
Τώρα το αν ο στόχος του He επετεύχθει είναι μία άλλη ιστορία. Σύμφωνα με μία ανασκόπηση που δημοσιεύθηκε στο MIT: ‘η ερευνητική ομάδα δεν εισήγαγε τη γνωστή μετάλλαξη CCR5 – δέλτα 32. Αντιθέτως, προκάλεσαν διαφορετικές μεταλλάξεις στο γονίδιο στόχο κι έτσι παραμένει άγνωστο αν τα μωρά που γεννήθηκαν έχουν ανοσία ή όχι στον ιό HIV’. Ο ίδιος ο Ηe σε συνέντευξή του στην εφημερίδα ‘The Guardian’ παραδέχεται ότι το πείραμά του πραγματοποιήθηκε βιαστικά, αλλά υποστηρίζει ότι τα παιδιά είναι καλά στην υγεία τους και ζουν μια φυσιολογική ζωή με τους γονείς τους. Φυσικά, απέφυγε να μπει σε πολλές λεπτομέρειες.
Άγνωστες συνέπειες
Ο Κινέζος ερευνητής μετά την αποφυλάκισή του ψάχνει μία δεύτερη ευκαιρία και έχει ανοίξει ένα ερευνητικό εργαστήριο στο Πεκίνο, προκειμένου να ασχοληθεί με την ανάπτυξη γονιδιακών θεραπειών για ασθένειες όπως η μυϊκή δυστροφία Ντουσέν. Και μπορεί ο He να έχει μία δεύτερη ευκαιρία, αλλά τα βρέφη που τροποποίησε γενετικά δεν έχουν άλλη επιλογή πέρα από το να ζήσουν με τη μετάλλαξη που τους προκλήθηκε, δίχως να την έχουν ανάγκη και χωρίς να δώσουν τη συγκατάθεσή τους. Και πραγματικά κανείς δε μπορεί να πει με σιγουριά αν τα παιδιά αυτά θα παρουσιάσουν επιπλοκές μελλοντικά εξαιτίας των αμφιλεγόμενων πειραμάτων του He. Ας ελπίσουμε πως όχι!
Κλειδί η σωστή χρήση
Κλείνοντας, θα ήθελα να πω ότι προσωπικά θεωρώ την τεχνολογία CRISPR-Cas9 πραγματικά συναρπαστική, καθώς μπορεί δυνητικά να συμβάλλει καθοριστικά στην πρόληψη και θεραπεία πολλών γενετικών ασθενειών. Αρκεί βέβαια να αποδειχθεί πρώτα ασφαλής και πάνω από όλα να χρησιμοποιηθεί σωστά. Είναι προφανές ότι μη σωστή χρήση της τεχνολογίας αυτής μπορεί να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου και να οδηγήσει την ανθρωπότητα σε σκοτεινά μονοπάτια.
Πηγές:
1.The First Gene-Edited Babies Are Supposedly Alive and Well, Says Guy Who Edited Them, Popular Mechanics
2.HIV Resistant Mutation, Nature
3.Scientist who edited babies’ genes says he acted ‘too quickly’, The Guardian
Εικόνα: National Cancer Institute, Unsplash
