Το άρθρο δημιουργήθηκε με τη χρηματοδότηση του European Solidarity Corps Gr μέσω του Ι.ΝΕ.ΔΙ.ΒΙ.Μ.
Τι είναι οι μελανίες;
Οι μελανιές είναι ένας από τους συχνότερους τραυματισμούς που παρατηρούνται στον χώρο του σχολείου. Συνήθως εμφανίζονται έπειτα από κάποιο χτύπημα, που έχει ως αποτέλεσμα τη ρήξη ενός ή περισσότερων μικρών αγγείων. Αν τα αγγεία που υποστούν ρήξη είναι μεγαλύτερα σε μέγεθος, τότε προκαλείται αιμάτωμα, που είναι στην ουσία μια κοιλότητα γεμάτη με παγιδευμένο αίμα. Η μελανιά δημιουργείται όταν το τοίχωμα των τριχοειδών αγγείων (τα μικρότερα αγγεία του σώματός μας) διαρραγεί, επιτρέποντας σε μικρή ποσότητα αίματος να διαχυθεί στους γύρω ιστούς. Όταν τα τραυματισμένα αγγεία βρίσκονται ακριβώς κάτω από την επιφάνεια του δέρματος, οι μελανιές είναι σχεδόν πάντα ορατές και εύκολα εντοπίσιμες. Παρ’ όλα αυτά, μελανιές μπορεί να σχηματιστούν και σε βαθύτερους ιστούς, όπως τα οστά και οι μύες. Προφανώς, στις περιπτώσεις αυτές δε μπορούμε να τις δούμε, αλλά συνήθως ο μαθητής/η μαθήτρια θα αναφέρει πόνο ή κάποια ενόχληση στην τραυματισμένη περιοχή.
Στο σημερινό άρθρο θα ασχοληθούμε με το χρώμα της μελανιάς, που, όπως υποδηλώνει και το όνομά της, είναι συνήθως μελανό: σκούρο μπλε ή μωβ. Βέβαια, η ονομασία λέει τη μισή αλήθεια. Στην πραγματικότητα, οι μελανιές αποκτούν περισσότερα από ένα χρώματα κατά τη διάρκεια της σύντομης, συνήθως, παρουσίας τους. Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί συμβαίνει αυτό;
Τα χρώματα της μελανιάς
Αμέσως μετά τον τραυματισμό των αγγείων και τη διάχυση του αίματος στον χώρο ανάμεσα στα κύτταρα του δέρματος, η μελανιά που σχηματίζεται έχει αρχικά σκούρο κόκκινο χρώμα. Σύντομα, όμως, το χρώμα αλλάζει σε βαθύ μπλε, μωβ, ακόμα και μαύρο. Ύστερα, η μελανιά αποκτά πρασινοκίτρινο, πράσινο ή κίτρινο χρώμα. Τελικά, το χρώμα μετατρέπεται σε καφεκίτρινο ή ανοιχτό καφέ λίγο πριν η μελανιά εξαφανιστεί. Κοιτώντας, λοιπόν, μια μελανιά, μπορούμε σε αρκετές περιπτώσεις να πούμε αν είναι πρόσφατη ή όχι, αξιολογώντας απλώς το χρώμα της. Προσοχή, όμως, μην υπερεκτιμήσετε τις δυνάμεις σας και προσπαθήσετε να μαντέψετε πότε ακριβώς προέκυψε ο τραυματισμός που οδήγησε στη μελανιά. Σύμφωνα με μελέτες, ο οπτικός καθορισμός του πόσο παλιά είναι μια μελανιά είναι αναξιόπιστος, ακόμα κι όταν διενεργείται από άτομα με σχετική εμπειρία.
Το μυστικό κρύβεται στο αίμα
Πού οφείλονται, λοιπόν, όλα αυτά τα χρώματα; Το μυστικό κρύβεται στο αίμα και, πιο συγκεκριμένα, μέσα στα ερυθρά αιμοσφαίρια, τα οποία είναι γεμάτα με αιμοσφαιρίνη, την πρωτεΐνη που είναι υπεύθυνη για τη μεταφορά οξυγόνου στους ιστούς του σώματός μας. Όταν το αίμα διαφύγει από τα τραυματισμένα αγγεία, παγιδεύεται και δε μπορεί να επιστρέψει πίσω στο κυκλοφορικό σύστημα. Η μόνη λύση είναι να απορροφηθεί από τον οργανισμό μας. Κατά τη διαδικασία της απορρόφησης, τα συστατικά του αίματος, συμπεριλαμβανομένης της αιμοσφαιρίνης, διασπώνται και μετατρέπονται σε απλούστερες ουσίες. Τα χρώματα της μελανιάς οφείλονται, κατά κύριο λόγο, στον καταβολισμό (διάσπαση) της αιμοσφαιρίνης.
Κόκκινο χρώμα
Μόλις συμβεί η ρήξη ενός αγγείου, η αιμοσφαιρίνη που διαχέεται και παγιδεύεται κάτω από το δέρμα είναι ακόμα συνδεδεμένη με οξυγόνο, με αποτέλεσμα η μελανιά να αποκτά κόκκινο χρώμα, όμοιο με αυτό του αίματος.
Βαθύ μπλε, μωβ και μαύρο χρώμα
Η αιμοσφαιρίνη, όντας παγιδευμένη στον μεσοκυττάριο χώρο, χάνει γρήγορα το οξυγόνο της και έτσι τα χρώματα που αναφέρονται παραπάνω κάνουν την εμφάνισή τους, αντικαθιστώντας το κόκκινο.
Πράσινο, κίτρινο και καφέ χρώμα
Τα χρώματα αυτά προκύπτουν από τον καταβολισμό της αίμης, που είναι δομικό συστατικό της αιμοσφαιρίνης. Η αίμη, λοιπόν, αρχικά διασπάται σε σίδηρο, ο οποίος σταδιακά επαναρροφάται, και σε χολοπρασίνη. Όπως ίσως μαντέψατε, η χολοπρασίνη προσδίδει πρασινωπό χρώμα στη μελανιά. Στη συνέχεια, η χολοπρασίνη καταβολίζεται σε χολερυθρίνη, η οποία είναι υπεύθυνη για το κίτρινο και ανοιχτό καφέ χρώμα.
Αυτή ήταν, λοιπόν, η φυσιολογία που κρύβεται πίσω από τα διάφορα χρώματα της μελανιάς.
Η ενότητα των τραυματισμών φτάνει σιγά σιγά στο τέλος της, και θα ακολουθήσουν δύο ακόμη άρθρα πριν αρχίσουμε να συζητάμε για την πνιγμονή. Το ένα θα έχει να κάνει με τα εγκαύματα και το άλλο με τη σωστή χρήση θερμών και ψυχρών επιθεμάτων, ανάλογα με την περίπτωση του τραυματισμού που έχουμε να αντιμετωπίσουμε.
Πηγές:
1.Grossman SE, Johnston A, Vanezis P, Perrett D. Can we assess the age of bruises? An attempt to develop an objective technique. Med Sci Law. 2011 Jul;51(3):170-6. doi: 10.1258/msl.2011.010135. PMID: 21905574.
2.acepnow.com – Can You Tell How Old This Bruise Is Based on its Color?
3.discovermagazine.com – Why do Bruises Turn Yellow, Purple and Green?
4.MedicalNewsToday – What do the colors of a bruise mean?
