Το άρθρο δημιουργήθηκε με τη χρηματοδότηση του European Solidarity Corps Gr μέσω του Ι.ΝΕ.ΔΙ.ΒΙ.Μ. Μπορείτε να βρείτε πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα ‘Educate First Aid’, πατώντας εδώ.
Οι κρίσεις πανικού δεν είναι κάτι ασυνήθιστο και συχνά παρατηρούνται στον χώρο του σχολείου. Κρίνεται, λοιπόν, σκόπιμο τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι μαθητές να γνωρίζουν τι είναι μια κρίση πανικού και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί.
Τα πάντα αρχίζουν να καταρρέουν
Ξαφνικά όλα γύρω σου αρχίζουν να καταρρέουν και νιώθεις ότι χάνεις την επαφή με το περιβάλλον. Η καρδιά σου καλπάζει, ο αναπνευστικός ρυθμός αυξάνεται και η εμπειρία που βιώνεις είναι τόσο έντονη που σε κάνει να πιστέψεις ότι συμβαίνει κάτι πραγματικά απειλητικό για τη ζωή σου, όπως ένα καρδιακό ή εγκεφαλικό επεισόδιο. Στην πραγματικότητα, βρίσκεσαι αντιμέτωπος με μια κρίση πανικού, η οποία αν και δεν προκαλεί μόνιμες βλάβες στον οργανισμό μας, είναι τόσο τρομακτική για αυτόν που τη βιώνει, που κάλλιστα μπορεί να έχει αντίκτυπο στην καθημερινή του ζωή. Είναι αρκετά συχνό κάποιος που έχει βιώσει μια κρίση πανικού να ζει με τον φόβο μιας επόμενης κρίσης, μη μπορώντας να αφεθεί ελεύθερος και να απολαύσει τη ζωή του. Και σαν να μην έφτανε αυτό, ο φόβος μπορεί να πυροδοτήσει νέες κρίσεις πανικού οδηγώντας σε έναν πραγματικό φαύλο κύκλο.
Ένα εξελικτικό κατάλοιπο
Kι αν νομίζεις ότι αυτό είναι κάτι που δε σε αφορά, απλώς να αναφέρω ότι, σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, ένας στους τρεις από εμάς θα πάθει κρίση πανικού τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του. Τι είναι όμως η κρίση πανικού;
Πρόκειται ουσιαστικά για μία υπερενεργοποίηση της αντίδρασης ‘μάχης ή φυγής’. Ο φυσιολογικός αυτός μηχανισμός είναι πραγματικά φανταστικός. Φαντάσου ότι συμβαίνει αυτόματα, χωρίς συνειδητή σκέψη. Μόλις αντιληφθούμε μια απειλητική κατάσταση, το αυτόνομο νευρικό σύστημα αναλαμβάνει δράση, πυροδοτώντας την έκκριση αδρεναλίνης και κορτιζόλης από τα επινεφρίδια, τους μικρούς αδένες που βρίσκονται ακριβώς πάνω από τους νεφρούς. Πρόκειται στην ουσία για έναν μηχανισμό επιβίωσης, χωρίς τον οποίο, οι πρόγονοί μας που αντιμετώπιζαν απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις σχεδόν κάθε μέρα, θα τα είχαν βρει σκούρα και ίσως να μην ήμουν εδώ τώρα να γράφω αυτό το κείμενο. Στην περίπτωση της κρίσης πανικού, το σύστημα που ελέγχει την αντίδραση μάχης ή φυγής εκτροχιάζεται.
Ενώ στρεσογόνες καταστάσεις μπορούν να πυροδοτήσουν μια κρίση πανικού, αυτός δεν είναι ο κανόνας. Μια κρίση πανικού μπορεί να προκύψει πραγματικά από το πουθενά. Φαντάσου ότι απολαμβάνεις αμέριμνος τον καφέ σου και ξαφνικά η αμυγδαλή, μια μικρή δομή στον εγκέφαλο που παίζει σημαντικό ρόλο στη διαχείριση συναισθημάτων όπως ο φόβος, αποφασίζει να σημάνει συναγερμό! Μέσα από μια σειρά από βήματα ενεργοποιείται το συμπαθητικό νευρικό σύστημα και αυξάνεται η έκκριση αδρεναλίνης από τα επινεφρίδια. Εδώ είμαστε! Η καρδιά αρχίζει να χτυπά όλο και πιο γρήγορα, ο αναπνευστικός σου ρυθμός αυξάνεται και αισθάνεσαι ότι τα πάντα γύρω σου αρχίζουν να καταρρέουν. Συνήθως τα συμπτώματα φτάνουν στην κορύφωσή τους μέσα σε 10 λεπτά και μετά η κρίση αρχίζει σταδιακά να υποχωρεί.
Πώς να βοηθήσεις κάποιον που έχει πάθει κρίση πανικού;
Το σημαντικότερο είναι να θυμάσαι ότι παρόλο που η εμπειρία είναι τρομακτική, στην πραγματικότητα δεν είναι απειλητική για τη ζωή. Η περίσσεια αδρεναλίνης που εκκρίθηκε σταδιακά θα μεταβολιστεί και το άτομο θα αρχίσει να αισθάνεται καλύτερα. Αρχικά, καθησύχασε το άτομο και δωσ’του κατάλληλες οδηγίες ώστε να προσπαθήσει να αναπνέει πιο αργά. Μπορεί να ακούγεται εύκολο αλλά δεν είναι. Η αδρεναλίνη που έχει εκκριθεί, λέει ουσιαστικά στον οργανισμό να αυξήσει τον αναπνευστικό ρυθμό, οπότε το άτομο για να αρχίσει να αναπνέει πιο αργά πρέπει να πάει κόντρα σε αυτό που αισθάνεται. Δύσκολο, αλλά με σωστή καθοδήγηση και τεχνική μπορεί να γίνει. Μπορείς επίσης να προσπαθήσεις να βοηθήσεις το άτομο να μετατοπίσει την προσοχή του, εστιάζοντας σε ένα εξωτερικό ερέθισμα, ώστε να αποσπαστεί όσο το δυνατόν περισσότερο από τα έντονα εσωτερικά του συμπτώματα. Η τεχνική αυτή, γνωστή και ως “αισθητηριακή προσγείωση” (grounding), συμβάλλει στην επαναφορά του ατόμου στο παρόν και στη μείωση της έντασης του πανικού.
Aν κάποιο άτομο έχει επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού είναι σκόπιμο να παραπέμπεται σε κάποιον ειδικό, καθώς ίσως ωφεληθεί από Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία ή θεραπευτική αγωγή.
Για περισσότερες χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τις πρώτες βοήθειες μείνετε συντονισμένοι. Επιπλέον, μπορείτε να βρείτε πλούσιο υλικό στα κανάλια μας σε YouTube, TikTok και Instagram.
Πηγές:
1.Stroke Association – Emotional changes
2.Chu B, Marwaha K, Sanvictores T, et al. Physiology, Stress Reaction. [Updated 2024 May 7]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK541120/
3.Cleveland Clinic – Amygdala
4.Cleveland Clinic – Panic Attacks and Panic Disorder
5.Mayo Clinic – Panic Attacks and panic disorders
6.BBC NEWS – Pupils as young as four having panic attacks, say teachers
7.Rayburn NR, Otto MW. Cognitive-behavioral therapy for panic disorder: a review of treatment elements, strategies, and outcomes. CNS Spectr. 2003 May;8(5):356-62. doi: 10.1017/s1092852900018617. PMID: 12766691.
