Το άρθρο δημιουργήθηκε με τη χρηματοδότηση του European Solidarity Corps Gr μέσω του Ι.ΝΕ.ΔΙ.ΒΙ.Μ. Μπορείτε να βρείτε πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα ‘Educate First Aid’, πατώντας εδώ.
Ρινορραγίες… κάτι πολύ συνηθισμένο
Αν δουλεύετε σε κάποιο σχολείο, οι πιθανότητες είναι ότι όλο και κάποια στιγμή θα κληθείτε να βοηθήσετε κάποιον/κάποια μαθητή/μαθήτρια που του άνοιξε η μύτη. Φυσικά, οι ρινορραγίες δεν επηρεάζουν μόνο μαθητές. Είναι εξαιρετικά κοινές και, γενικά μιλώντας, οι περισσότεροι από εμάς θα βιώσουμε τουλάχιστον ένα επεισόδιο κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Βέβαια, η συχνότητα εμφάνισης είναι ιδιαίτερα αυξημένη σε παιδιά μέχρι 10 ετών και σε ηλικιωμένους.
Τι τις προκαλεί;
Η αλήθεια είναι ότι σε αρκετές περιπτώσεις δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά τι προκάλεσε μια ρινορραγία. Αυτή είναι η λεγόμενη ιδιοπαθής ρινορραγία. Βέβαια, υπάρχουν παράγοντες και παθολογικές καταστάσεις που επιβεβαιωμένα αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης αιμορραγίας από τη μύτη. Τραυματισμοί στην περιοχή, αυξημένη αρτηριακή πίεση, διαταραχές πήξης του αίματος και λήψη ορισμένων φαρμάκων έχουν συσχετιστεί με τις ρινορραγίες. Όπως πάντα, στο παιχνίδι μπαίνουν και οι γενετικοί παράγοντες. Αλλά ας μην περιπλέκουμε τα πράγματα. Σκοπός αυτού του άρθρου, άλλωστε, είναι να μάθετε πώς να αντιμετωπίζετε σωστά μια ρινορραγία ή αλλιώς επίσταξη. Ως εκπαιδευτικοί, δε θα κληθείτε να κάνετε διάγνωση. Αυτό που έχει σημασία είναι να εξασφαλίσετε την ασφάλεια των μαθητών και να σταματήσετε την απώλεια αίματος.
Από πού προέρχεται η αιμορραγία;
Στο εσωτερικό της μύτης μας υπάρχει ένα περίπλοκο σύμπλεγμα αγγείων. Δε θέλει και πολύ κάποιο από αυτά να διαρραγεί και να αρχίσει να αιμορραγεί. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, ειδικά όταν μιλάμε για παιδιά, το πρόβλημα προκύπτει στα μικρά αγγεία του πρόσθιου ρινικού διαφράγματος. Το 90% περίπου των περιστατικών ρινορραγίας χαρακτηρίζονται ως πρόσθιες ρινικές αιμορραγίες. Οι αιμορραγίες αυτές είναι τυπικά εύκολα αντιμετωπίσιμες και τις περισσότερες φορές αυτοπεριορίζονται και δε χρειάζεται επίσκεψη σε ιατρείο/νοσοκομείο. Αν χρειαστεί κάποια επιπλέον θεραπευτική προσέγγιση, όπως καυτηριασμός του προβληματικού αγγείου, είναι συνήθως σχετικά εύκολο για τον γιατρό να εντοπίσει το σημείο της αιμορραγίας.
Στον αντίποδα, οι οπίσθιες ρινορραγίες, που εντοπίζονται στο οπίσθιο τμήμα της ρινικής κοιλότητας, είναι μεν πιο σπάνιες αλλά μπορεί να αποδειχθούν αρκετά πιο σοβαρές. Στο σχολείο, βέβαια, το πιθανότερο είναι να αντιμετωπίσετε μια πρόσθια ρινική αιμορραγία, καθώς οι οπίσθιες εμφανίζονται κυρίως σε ηλικιωμένους, ιδιαίτερα σε όσους έχουν συνοδά προβλήματα υγείας, όπως αθηροσκλήρωση και υπέρταση. Συνήθως δεν είναι απλό να σταματήσει κανείς μια οπίσθια ρινορραγία. Στις αιμορραγίες αυτές, λόγω θέσης, το αίμα είναι πιθανό να μεταφέρεται τόσο προς τα μπροστά, προς τα ρουθούνια δηλαδή, όσο και προς τα πίσω, προς τον ρινοφάρυγγα. Ποσότητα του αίματος που καταλήγει στον ρινοφάρυγγα μπορεί να αποβληθεί από το στόμα, και στην περίπτωση αυτή παρατηρείται αιμόπτυση. Το ακριβές σημείο της αιμορραγίας δεν είναι τόσο εύκολο να εντοπιστεί χωρίς τη χρήση ενδοσκοπικών μέσων.
Αντιμετώπιση ρινορραγιών στο σχολείο
Παρακάτω θα παραθέσω τα βήματα αντιμετώπισης μιας ρινορραγίας στον χώρο του σχολείου.
Προσοχή! Αναφέρομαι στην αντιμετώπιση μιας πρόσθιας ρινικής αιμορραγίας. Όπως είπαμε παραπάνω, οι οπίσθιες ρινικές αιμορραγίες είναι, σε αρκετές περιπτώσεις, σοβαρές και, αν υπάρχει υποψία ύπαρξής τους, το άτομο πρέπει να μεταφέρεται στο νοσοκομείο, όπου μπορεί να του παρασχεθεί η ενδεδειγμένη φροντίδα από κάποιον ειδικό.
Βήματα Αντιμετώπισης
1.Ζητάμε από τον/την μαθητή/μαθήτρια να καθίσει και να ασκήσει πίεση για 10-15’ στο μαλακό κομμάτι – χόνδρινο τμήμα – της μύτης, ακριβώς πάνω από τα ρουθούνια.
2.Του/της ζητάμε να σκύψει ελαφρώς προς τα εμπρός και να αναπνέει από το στόμα. Με τον τρόπο αυτόν περιορίζεται η παλινδρόμηση του αίματος προς τον ρινοφάρυγγα. Η κατάποση αίματος μπορεί να οδηγήσει σε ναυτία και εμετό — κάτι που προφανώς δε θέλουμε να συμβεί.
3.Ενθαρρύνουμε τον/την μαθητή/μαθήτρια να παραμείνει καθιστός/-ή και να μην επιχειρήσει να ξαπλώσει. Η παραμονή σε καθιστή θέση μειώνει την πίεση στα αγγεία της μύτης και καθιστά ευκολότερο τον περιορισμό της αιμορραγίας.
4.Συνδυαστικά με την πίεση, προτείνεται να τοποθετήσουμε πάγο ή μια παγοκύστη στη βάση της μύτης, πάνω από το οστέινο τμήμα της. Ο πάγος προκαλεί συστολή των αγγείων, μειώνοντας την αιμάτωση της περιοχής και βοηθώντας στον έλεγχο της αιμορραγίας.
Και να θυμάστε! Η άμεση επαφή του πάγου με το δέρμα μπορεί να προκαλέσει προβλήματα, όπως κρυοπαγήματα. Οπότε εξασφαλίζουμε, πριν την εφαρμογή, ότι έχουμε καλύψει τον πάγο ή την παγοκύστη με ένα λεπτό ύφασμα.
5.Αν μικρή ποσότητα αίματος συνεχίζει να στάζει από τη μύτη παρά την άσκηση πίεσης, τοποθετούμε κάτω από τα ρουθούνια ένα μικρό μπολ/νεφροειδές ή ένα κομμάτι ύφασμα, ώστε το αίμα να καταλήγει εκεί.
6.Μετά από 10-15’ η άσκηση πίεσης στο μαλακό κομμάτι της μύτης μπορεί να σταματήσει. Αν παρατηρήσουμε ότι η αιμορραγία συνεχίζεται, επαναλαμβάνουμε τα παραπάνω βήματα και ζητάμε από τον/την μαθητή/μαθήτρια να συνεχίσει να ασκεί πίεση για άλλα 15’. Αν δε δούμε και πάλι αποτέλεσμα, αυτό είναι το σημείο που πρέπει να το πάρουμε απόφαση και να ξεκινήσουμε για το νοσοκομείο.
Τρία συχνά λάθη κατά την αντιμετώπιση μιας ρινορραγίας
1.Αρκετοί προτρέπουν το άτομο με ρινορραγία να γύρει το κεφάλι του προς τα πίσω, για να μειωθεί με αυτόν τον τρόπο η ποσότητα του αίματος που εξέρχεται από τη μύτη. Αλλά το αίμα δεν μπορεί να εξαφανιστεί ως δια μαγείας· πρέπει κάπου να πάει. Και αν δεν μπορεί να αποβληθεί μέσω της μύτης, η μόνη εναλλακτική είναι να διαφύγει προς τον ρινοφάρυγγα, προκαλώντας ναυτία. Η κατάποση αίματος μπορεί να ερεθίσει το στομάχι και να οδηγήσει σε εμετούς και διάρροια. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να προκληθεί ακόμα και αναρρόφηση.
2.Άσκηση πίεσης σε λάθος σημείο. Ορισμένοι ασκούν πίεση στο οστέινο τμήμα της μύτης αντί για το μαλακό/χόνδρινο τμήμα. Η πρακτική αυτή είναι λάθος και δε βοηθά καθόλου στην αντιμετώπιση της ρινορραγίας, καθώς δεν προκαλεί συμπίεση των αγγείων που ευθύνονται για τις πρόσθιες ρινορραγίες. Όπως είπαμε και παραπάνω, η σωστή κίνηση είναι η άσκηση πίεσης για 10-15’ στο μαλακό κομμάτι της μύτης, ακριβώς πάνω από τα ρουθούνια.
3.Πακετάρισμα της μύτης με βαμβάκι/απορροφητικό χαρτί. Αν και η πρακτική αυτή φαίνεται να βγάζει νόημα, στην πραγματικότητα μπορεί να καθυστερήσει το σταμάτημα της αιμορραγίας. Αυτό συμβαίνει, διότι όταν αφαιρούμε το βαμβάκι/απορροφητικό χαρτί από τη μύτη, είναι πολύ πιθανό να αφαιρέσουμε ταυτόχρονα και τον θρόμβο που έχει δημιουργηθεί στην περιοχή. Ο ρόλος του θρόμβου είναι ο περιορισμός της αιμορραγίας, οπότε αφαιρώντας τον, το πάσχον αγγείο αρχίζει να αιμορραγεί ξανά.
Πρακτικές συμβουλές
Με το πέρας της ρινορραγίας υπάρχουν ορισμένα tips, ώστε να μειωθούν οι πιθανότητες υποτροπής.
- Αποφυγή έντονου φτερνίσματος/σκαλίσματος της μύτης τουλάχιστον για μερικές ώρες μετά την αποδρομή της ρινορραγίας: μπορούν να ερεθίσουν τον βλεννογόνο της μύτης και να προκαλέσουν αποκόλληση του θρόμβου που έχει σχηματιστεί, με τελικό αποτέλεσμα την επανέναρξη της αιμορραγίας. Το σκάλισμα της μύτης, από μόνο του, αποτελεί παράγοντα κινδύνου για ρινορραγίες, καθώς μπορεί να προκαλέσει τραυματισμό των αγγείων της μύτης.
- Αποφυγή έντονης δραστηριότητας για τουλάχιστον 12-24 ώρες. Αυξάνει την αρτηριακή πίεση και τους καρδιακούς παλμούς, με αποτέλεσμα την άσκηση αυξημένης πίεσης στα τοιχώματα των αγγείων της ρινικής κοιλότητας. Η αυξημένη αυτή πίεση ενδέχεται να προκαλέσει εκ νέου ρήξη του αγγείου που μόλις είχε σφραγιστεί από τον θρόμβο.
- Όχι κατανάλωση ζεστού φαγητού και ροφημάτων για 24 ώρες μετά την υποχώρηση της ρινορραγίας. Επίσης, οι καυτερές/πικάντικες τροφές είναι καλό να αποφεύγονται. Η αυξημένη θερμοκρασία προκαλεί διαστολή των αγγείων και έτσι αυξάνεται ο κίνδυνος τα μικρά αγγεία στη μύτη να αρχίσουν να αιμορραγούν ξανά.
Αυτό ήταν το σημερινό άρθρο σχετικά με τις ρινορραγίες. Προσπάθησα να το κάνω όσο πιο περιεκτικό γίνεται, ώστε ο αναγνώστης να αισθάνεται άνετα με το να αντιμετωπίσει ένα περιστατικό πρόσθιας ρινορραγίας, αν αυτό προκύψει στο σχολείο. Δε θέλησα να μπω σε λεπτομέρειες σχετικά με τοπικές θεραπείες που χρησιμοποιούνται στην περιοχή (π.χ. αποσυμφορητικά σπρέι) και με άλλες παρεμβάσεις, όπως ο καυτηριασμός με νιτρικό άργυρο και ο ρινικός επιπωματισμός. Ο λόγος είναι ότι οι παρεμβάσεις αυτές δεν πρόκειται να πραγματοποιηθούν από κάποιον εκπαιδευτικό στον σχολικό χώρο, οπότε δεν έχει κανένα απολύτως νόημα η ανάλυσή τους.
Για περισσότερες χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τις πρώτες βοήθειες μείνετε συντονισμένοι. Επιπλέον, μπορείτε να βρείτε πλούσιο υλικό στα κανάλια μας σε YouTube, TikTok και Instagram. Ραντεβού σύντομα με περισσότερα.
Πηγές:
1.J, Hanson J, Chowdhury R, Bungard TJ. Community-based management of epistaxis: Who bloody knows? Can Pharm J (Ott). 2019 Apr 25;152(3):164-176. doi: 10.1177/1715163519840380. PMID: 31156729; PMCID: PMC6512189.
2.Tunkel DE, Anne S, Payne SC, Ishman SL, Rosenfeld RM, Abramson PJ, Alikhaani JD, Benoit MM, Bercovitz RS, Brown MD, Chernobilsky B, Feldstein DA, Hackell JM, Holbrook EH, Holdsworth SM, Lin KW, Lind MM, Poetker DM, Riley CA, Schneider JS, Seidman MD, Vadlamudi V, Valdez TA, Nnacheta LC, Monjur TM. Clinical Practice Guideline: Nosebleed (Epistaxis). Otolaryngol Head Neck Surg. 2020 Jan;162(1_suppl):S1-S38. doi: 10.1177/0194599819890327. PMID: 31910111.
3.Tabassom A, Dahlstrom JJ. Epistaxis. [Updated 2022 Sep 12]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK435997/
4.NHS University Hospitals Plymouth – Nosebleeds
5.NHS Cambridge University Hospitals – Nosebleeds (Epistaxis)
6.NHS.uk – Nosebleed
7.Verywell Health – Should You Tilt Your Head Back or Forward to Stop a Nosebleed?
8.University Hospitals of Leicester – Treating a nosebleed (epistaxis)
